مهارت خودآگاهی چیست؟

«من کیستم؟»

انسان همواره در جست و جوی پاسخ برای این پرسش می باشد. بیشتر اطلاعاتی که در فعالیت های روزانه پردازش و استفاده می کنیم، مربوط به خود است. برای مثال «هنگام تنهایی احساس ناراحتی می کنم»؛ «وقتی که در جمع خانوادگی هستم احساس آسایش و آرامش بیشتری می کنم». خودآگاهی به این معنی است که هر یک از ما چگونه به خود نگاه می کنیم و براساس نگاهی که به خود داریم، چه احساسی پیدا می کنیم.

خودآگاهی توانایی شناخت و آگاهی از خصوصیات، نقاط ضعف و قدرت، خواسته ها، ترس ها و بیزاری ها است.

هرچه بیشتر و بهتر خودتان را بشناسید، بهتر می توانید آن چه را که هستید، بپذیرید و یا تغییر دهید. زمانی که فرد تصویر تاریک و مبهمی از خود دارد، در واقع شناخت واقعی از خود نداشته و در کشمکشهای درونی خود باقی می ماند.

رشد خودآگاهی به فرد کمک می کند تا دریابد تحت استرس قرار دارد یا نه و این معمولاً پیش شرط روابط اجتماعی و روابط بین فردی مؤثر و همدلانه است. شناخت خود و آگاهی از مفهوم درونی و ذهنی خویش به عنوان یک شخص می تواند فرد را در رویارویی با مشکلات و مسائل زندگی یاری دهد.

مؤلفه های مهارت خودآگاهی

عناصر بنیادی برای کسب مهارت خودآگاهی عبارتند از:

1- آگاهی از ویژگی های جسمانی و بدنی:

داشتن تصویر واقع بینانه از خود، یکی از عوامل مؤثر در شناخت خود است. بدین منظور می توانید در مقابل آینه ای تمام قد بایستید و ویژگی های ظاهری تان را بار دیگر از نظر بگذرانید. همه ما دارای ویژگی های مثبت و منفی در کنار هم هستیم. با شناسایی آن دسته از ویژگی های منفی در ظاهرتان که قابل تغییرند، سعی کنید برای بهبود آن ها تلاش کنید تا به احساس رضایت بیشتری نسبت به خود دست یابید. همچنین شما می توانید با پیدا کردن ویژگی های مثبت ظاهرتان، احساس رضایت بیشتری نسبت به خود پیدا کرده و بهتر با آن دسته از ویژگی های ظاهری تان که برایتان ناخوشایند و غیرقابل تغییرند، کنار بیایید.

2- آگاهی از نقاط قوت خود:

همه افراد از برخی ویژگی های مثبت و نقاط قوت برخوردارند. شاید شما هم بسیاری از آن ها را در خود سراغ داشته باشید، در عین حال ممکن است از برخی نقاط قوت در خودتان غافل باشید. نقاط قوت افراد عبارتند از خصوصیات و ویژگی های مثبت، استعدادها و توانایی ها، مهارت ها و توانمندی ها، پیشرفت ها و موفقیت ها. شناسایی این نقاط قوت به شما کمک می کند تا اعتماد به نفس و خودباوری بیشتری پیدا کرده و استعدادهای خود را شکوفا کنید.

3- آگاهی از نقاط ضعف خود:

علاوه بر شناخت نقاط قوت، آگاهی از نقاط ضعف نیز برای شناخت هر چه بیشتر خود لازم و ضروری است. برخی افراد نقاط ضعف خود را انکار می کنند چون توانایی رو به رو شدن با آن ها را ندارند، برخی نیز نقاط ضعفشان را به قدری بزرگ می کنند که خود را فردی ضعیف و سرشار از ویژگی های منفی می پندارند. هر دو گروه مذکور قادر به شناخت واقعی خود نخواهند بود. کمی فکر کنید و ببینید آیا کسی را سراغ دارید که هیچ گونه نقطه ضعفی نداشته باشد؟ به نظر شما اگر کسی خود را دوست نداشته باشد و همیشه آرزو کند ایکاش جای کس دیگری بود، می تواند زندگی شاد و موفقی داشته باشد؟ واقعیت آن است که توانایی همه انسان ها محدود است و همه ما ممکن است نقاط ضعفی داشته باشیم. وقتی نقاط ضعف خود را شناخته و آن ها را بپذیریم، می توانیم در جهت اصلاح آن ها گام برداریم.

4- آگاهی از افکار خود:

تاکنون به این موضوع فکر کرده اید که رفتاری که از شما صادر می شود، از کجا می آید؟ چه چیز باعث می شود که در اوقات گوناگون، احساسات مختلفی داشته باشید؟ آن چه که احساس و رفتار ما را شکل می دهد، افکار و گفت و گوهای درونی ما است. ما بر اساس آن چه فکر می کنیم، دست به عمل می زنیم. بنابراین اگر افکار ما منفی باشد روی احساسات و رفتار ما اثر خواهد گذاشت. مثلاً «من نمی توانم»؛ «دوباره شکست می خورم»؛ «هیچ چیز عوض نخواهد شد» و ...

شما باید این قبیل گفت و گوهای درونی و افکار نامتعارف تان را بشناسید. با شناخت صحیح این افکار می توانید آن ها را با افکار منطقی و واقع بینانه جایگزین کنید. برای تمرین می توانید موقعیت های مختلفی که با آن ها رو به رو می شوید را مورد توجه قرار داده و سعی کنید به جای افکار منفی، به گفت و گوهای درونی مثبت روی آورید و به تأثیر آن ها روی احساسات و رفتارتان دقت نمایید. ملاحظه خواهید کرد که نسبت به قبل، احساس مثبت تر و رفتارهای مقبول تری خواهید داشت.

5- آگاهی از باورها و ارزش های خود:

باورها، ارزش ها و نگرش های هر فرد روی ادراک وی از دنیای پیرامون و چگونگی پاسخ او به محیط اثر می گذارد. باورهای ما شامل اصولی هستندکه باطناً آن ها را پذیرفته و قبول داریم. ارزش ها نیز عبارتند از ملاک و معیارهایی که به وسیله آن ها افکار و رفتار خود و دیگران و هر آنچه که در محیط رخ می دهد را ارزشیابی می کنیم. نگرش یا دیدگاه افراد نسبت به مسائل نیز از باورها و ارزش های آن ها نشأت می گیرد.

باورها و ارزش های فرد امری مطلق نبوده و قابلیت اصلاح و تغییر دارند. آگاهی یافتن از افکار، باورها و ارزش ها و همچنین این واقعیت که آن ها قابلیت انعطاف دارند، تأثیر بسزایی در شناخت هر چه بیشتر ما از خود و پرورش خودآگاهی دارد.

6- آگاهی از اهداف خود:

طبیعی است که هر فردی در زندگی برای خود اهدافی را دنبال می کند. برخی از این اهداف کوتاه مدت اند. مثلاً: «کار می کنید تا در پایان ماه، حقوقی دریافت کنید». برخی اهداف میان مدت می باشند مثلاً: «هدف شما از شغل فعلیتان، کسب آمادگی برای شغلی بهتر است». گاهی نیز افراد اهداف بلند مدت در سر دارند. مثلاً ممکن است هدف فرد از اشتغال به یک کار دولتی، استفاده از مزایا و سابقه آن در دوران بازنشستگی باشد.

برنامه ریزی و هدفمند بودن در زندگی و آگاهی از این اهداف، برای رسیدن به خودآگاهی و شکوفا نمودن پتانسیل های افراد ضروری است. چگونه می توانید تصمیم هوشمندانه و قطعی برای زندگی تان بگیرید وقتی نمی دانید چه می خواهید و چرا آن را می خواهید؟ مشکل است که به شیوه ای زندگی کنید که هرگز ندانید بازخورد و اقدام بعدی شما در زندگی چه خواهد بود. هدف باید واقع بینانه باشد. اهداف غیرواقع بینانه با توانایی ها و مقتضیات موجود برای فرد همخوانی ندارد. فرایند خودآگاهی به افراد کمک می کند تا اهدافی را برگزینند که منطبق با خود واقعی آن ها بوده و ایشان را به سوی رضایت بیشتر از خود سوق دهند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با خدمات مشاوره روانشناسی تلفنی،مشاوره فردی،مشاوره نوجوان،مشاوره درمانی و... در غرب تهران به شماره های درج شده در صفحه نخست سایت دنیا رضایی مراجعه نمایید.

با تشکر

مرکز مشاوره و روانشناسی مهرآسا بهترین مرکز مشاوره روانشناسی (مشاوره تلفنی روانشناسی )