ترس در کودکان و نحوه ی برخورد با آن

برخی از کودکان هیچ گاه معنای ترس را درک نمی کنند؛ اما بسیاری از آن ها، با مجموعه ای از تجارب ترسناک در طول زندگیشان رو به رو می شوند. آن ها از افراد غریبه، تاریکی، حیوانات، طوفان، توالت و یا هر چیز جدید یا متفاوتی می ترسند. این گونه ترس ها در برخی سنین یا دوره هایی خاص تشدید می شوند. برای مثال ترس از صدای بلند در دو سالگی به اوج می رسد.

با این که دوره ی زندگی برای کودکان سراسر تفریح است؛ اما همین طور دوره ای است که اطلاعاتشان در مورد مکان و زمان در این دنیای بزرگ، افزایش می یابد. کودک در این مرحله، از چیزهای جدید، اشیاء بزرگ مانند قطار، وسایل پر سر و صدایی نظیر جاروبرقی و همین طور حیوانات گوناگون می ترسد. افزون بر این موارد، در این دوره یکی از بزرگ ترین ترس های کودکان آن است که مبادا والدینشان آن ها را ترک کنند.

با افزایش تجارب کودک در محیط زندگی، برخی ترس ها از میان می روند؛ اما انواع دیگری از ترس، جای موارد قبل را می گیرد. بعضی از کودکان سه تا چهار ساله، ممکن است به ویژه از صداهای بلند و یا تاریکی بترسند؛ اما کودکان پنج ساله باتجربه تر هستند، آن ها در مورد قطار، اتومبیل ها و حیوانات، اطلاعاتی به دست آورده اند ولی ممکن است هنوز از تاریکی و یا آسیب های احتمالی وحشت داشته باشند. در این سن ممکن است هنوز ترس از جدایی از پدر و مادر در ذهن کودک وجود داشته باشد.

برای بسیاری از کودکان، شش سالگی سن بروز ترس هاست. حتی ممکن است ترس از صداهای بلند دوباره در این سن بروز کند. ترس از ارواح و جادوگر و موارد مشابه در اول فهرست قرار دارد و در پی آن ها ترس از گم شدن یا به خواب رفتن در تنهایی، جلب توجه می کند. کودک، اغلب از قدرت عناصری نظیر باد و آتش می هراسد. برخی از آن ها در مورد آسیب های شدید بدنی شجاع هستند، ولی از خراش ها و بریدگی ها می ترسند و یکی دیگر از ترس های آن ها، نگرانی در مورد سلامت پدر و مادرشان است.

یک کودک هفت ساله می تواند بیندیشد و تفسیر کند. گاهی سایه ها در نظر کودک به شکل هیولا در می آیند و گاهی تصور می کند که موجودات وحشتناکی در ساختمان وجود دارند. او از وقایعی که ممکن است در طول شب زیر تختخوابش رخ دهند، می ترسد. این کودک، حتی نگران درگیر شدن کشورش در یک جنگ بزرگ است. او هر روز در مورد رخدادهای روزانه نگران می شود. برای مثال می ترسد که دوستش نداشته باشند، دیر به مدرسه برسد و یا حتی مادر هرگز به خانه بازنگردد.

وقتی کودک به هشت یا نه سالگی می رسد، به طور کلی ترس هایش کاهش می یابند اما نارسایی های شخصیتی و مسخره شدن از سوی دیگران، از نگرانی های عمده ی او به شمار می روند. در ده سالگی با افزایش اعتماد به نفس، از این قبیل نگرانی ها کاسته می شود.

با وجود این، با افزایش سن کودک، تمام ترس ها ناپدید نمی شوند. کودکان و بزرگسالان هر یک، ترس های مخصوص خود را دارند. کودکان امروزی از تصادف با اتومبیل، آتش، مرگ، جنگ، نمرات پایین، والدین ناسازگار، احمقانه به نظر رسیدن، ارتفاع و دزدها می ترسند.

بسیاری از ترس های مردم جامعه، ریشه در تجربیات دوران کودکی دارد. ترس های اجتماعی نظیر ترس از صحبت کردن در جمع، ممکن است ناشی از مجموعه ای از حوادث دوران کودکی باشد و ترس از فضاهای باز، در اثر ترس از مدرسه یا جدا ماندن از دیگران ایجاد شده باشد. هدف شما باید آن باشد که همزمان با رشد مهارت ها و اعتماد به نفس کودک، او را در گذشتن از میان مجموعه ی بزرگی از نگرانی ها و هراس ها یاری کرده، از تبدیل ترس های شدید به واکنش های فوبیک جلوگیری کنید.

با استفاده از راهنمایی های زیر، می توانید ترس های کودکانتان را به حداقل رسانید و حتی بر آن چیره شوید.

راهنمایی های عمومی برای جلوگیری از ریشه دار شدن ترس

آیا ترس مقتضات سن کودک است؟ تا چه سنی می توان آن را نادیده گرفت؟

همون طور که توضیح داده شد بعضی از ترس ها در سنین خاصی بروز می کند و الگوی مخصوص به خود را دارد. زمانی که تشویش کودک آن قدر جدی است که جلوی توانایی های او را می گیرد، مداخله ی والدین ضروری است. برای مثال بسیاری از کودکان خردسالِ سه، چهار یا پنج ساله از تاریکی می ترسند، اما اگر فرزند شما بخاطر تاریکی خواب راحتی در شب ندارد، مداخله ی شما ضروری است.

به ترس های کودک، بیش از حد واکنش نشان ندهید.

همان طور که نادیده گرفتن ترس ها منطقی نیست، هیچ گاه واکنش بیش از حد نیز به آن ها نشان ندهید. اما به یاد داشته باشید که یک پاسخ منطقی به کودک می تواند جلوی پیشرفت ترس او را بگیرد.

مسخره کردن، عصبانی شدن و انتقاد بی موقع، اضطراب کودک را افزایش می دهد. برای نمونه، جملاتی نظیر: «چه بچه ی ترسویی!» و یا «بچه گربه به اون کوچیکی که کاری به تو نداره!» تأثیرات منفی در بر دارد؛ زیرا در بسیاری از موارد واکنش کودک به این برخوردها، مخفی کردن ترس است نه فراموش کردن آن. هر چه با عصبانیت بیشتری بگویید که فرزندتان از رفتن به طبقه ی بالا می ترسد، ترس در وجود او بیشتر خواهد شد.

توجه و همدردی بیش از حد نیز نادرست است. در آغوش گرفتن و نوازش کودک در پی بروز ترس، این احساس را در او برمی انگیزد که یک خطر واقعی وجود داشته است. مردی که هنوز از گربه ها می ترسد، تاکنون فرصت مناسبی را برای برقراری ارتباط صحیح با حیوانات نیافته است. والدین این فرد در زمان کودکی اش با نزدیک شدن یک گربه، او را در آغوش می گرفته و می گفته اند: «نترس! هیچ کس نمی تونه تو رو اذیت کنه! ببین گربه نمی تونه به تو نزدیک بشه». این طرز برخورد، تصویر خطرناکی از گربه ها در ذهن کودک باقی گذاشته است.

از کودک حمایت کنید.

اگر کودک از وجود یک هیولا در زیر تختخوابش می ترسد، به او اطمینان دهید که چنین چیزی در آن جا وجود ندارد. سپس تشویق کنید تا در حضور شما زیر تختخوابش را نگاه کند. لازم نیست با یک نطق طولانی در مورد خیالی بودن هیولاها او را راضی کنید یا حتی چندین بار خودتان اتاق را بگردید. اگر کودک از یک سگ غریبه می ترسد، روش نزدیک شدن به سگ را به او بیاموزید و سپس دستتان را به سوی سگ دراز کنید. در نهایت، از کودک بخواهید از شما تقلید کند.

رفتارهای جسورانه را تقویت کنید.

کلید کمک به کودکان برای از بین بردن ترس آن ها، تحسین و تشویق در انجام رفتارهای جسورانه است. وقتی فرزندتان از کنارتان برمی خیزد تا با یک حیوان یا موقعیت جدید روبه رو شود، او را تحسین کنید. در مورد نحوه ی برخورد کودک با موقعیت های گوناگون، اظهار نظر کنید و او را در آغوش بگیرید. این روش باعث می شود تا کودک یک بار دیگر نیز به چنین رفتاری اقدام کند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با خدمات مشاوره و روانشناسی و همچنین درمان افسردگی، وسواس و... در غرب تهران به شماره های درج شده در صفحه نخست سابت دنیا رضایی مراجعه نمایید.

با تشکر

مرکز مشاوره و روانشناسی مهرآسا بهترین مرکز مشاوره روانشناسی (مشاوره تلفنی روانشناسی )