تله های زندگی قسمت اول

• آیا اکثراً جذب افرادی می شوید که بی مهر و بی عاطفه هستند؟ آیا احساس می کنید که نزدیک ترین افراد زندگی تان به شما توجه کافی ندارند؟

• آیا احساس می کنید انسان بی ارزشی هستید؟ آیا احساس می کنید به دلیل بی ارزشی تان، اطرافیان شما را نمی پذیرند و دوست تان ندارند؟

• آیا خواسته های دیگران را بر نیازهای خودتان ترجیح می دهید؟ آیا در راه فداکاری برای دیگران چنان راه افراط می پیمایید که به خواسته های خودتان اصلاً نرسید؟ آیا نیازهای واقعی تان را نمی شناسید؟

• آیا نگران هستید که مبادا اتفاقات ناگواری برای شما پیش بیاید؟ آیا یک درد خفیف ممکن است شما را به وادی وحشت بیندازد که مبادا دچار بیماری علاج ناپذیری شده اید؟

• آیا متوجه شده ایدکه علی رغم برخورداری از تحسین و تشویق اجتماعی باز هم احساس نارضایتی و بی کفایتی می کنید؟

چنین الگوهایی را «تله های زندگی» می نامیم. تله های زندگی، ساختارهای ذهنی هستند که به شیوه ای که دنیا، دیگران و خودمان را می بینیم و احساس می کنیم، تأثیر می گذارند. تله های زندگی، افکار، احساسات و حتی جسم ما را درگیر می کنند. هنگامی که ساختارهای ذهنی ما ناکارآمد باشند، انطباق با تغییرات محیطی را برایمان سخت می کنند.

تله های زندگی در پاسخ به نیازهای طبیعی برآورده نشده در دوران کودکی، ایجاد می شوند. ما در دوران کودکی به شیوه های مختلف آسیب دیده ایم: طرد، انتقاد، حمایت افراطی، بدرفتاری، بی توجهی یا محرومیت. در اثر این تجارب اولیه، تله های ذهنی بخشی از وجودمان شده اند. بعد از طی دوران کودکی، با ایجاد موقعیت ها یا انتخاب افراد، به بازآفرینی همان شرایط تلخ اولیه دوران کودکی می پردازیم. به عبارتی، در حال حاضر دیگران ما را کنترل می کنند، با ما بدرفتاری می کنند یا به نیازهای ما توجه نمی کنند و از این رو تله های زندگی دست از سر ما برنمی دارند و تداوم می یابند. شاید به دلیل همین تداوم تله های زندگی است که در دست یابی به اهداف زندگی با ناکامی و شکست رو به رو می شویم.

تله های زندگی چگونگی تفکر، احساس، رفتار و نحوه ارتباط با دیگران را تعیین می کنند. این تله ها به احساس های شدیدی مثل عصبانیت، غمگینی و اضطراب دامن می زنند. حتی زمانی که در زندگی، اوضاع بر وفق مراد است (جایگاه اجتماعی خوب، ازدواج شادکام، روابط خوب با دیگران و موفقیت شغلی) باز هم ممکن است قادر به لذت بردن از زندگی نباشیم.

طنز تلخ تاریخ: تکرار شرایط مشابه در دوره های مختلف زندگی

ما تمایل داریم که دردها و رنج های دوران کودکی را کماکان زنده نگه داریم. فرزند یک فرد میگسار با کسی ازدواج می کند که میگسار است. فردی که در دوران کودکی اش با بدرفتاری اطرافیان رو به رو شده است با فردی بددهن، گستاخ و پرخاشگر ازدواج می کند یا اینکه خودش از دیگران سوءاستفاده می کند. فردی که در دوران کودکی اش آزار جنسی را تجربه کرده است، در بزرگسالی ممکن است در دام روابط آشفته و بی هدف بیفتد. کودکی که تحت سلطه ی دیگران بوده است، ممکن است در دوران بزرگسالی به شدت دیگران را کنترل کند.

این پدیده در نگاه اول گیج کننده است. چرا دست به این کار می زنیم؟ چرا دوباره رنج ها و دردهایمان را زنده می کنیم و هر دم هیزمی بر این آتش می گذاریم؟ چرا نمی توانیم دست از این الگوها برداریم و زندگی بهتری برای خودمان تدارک ببینیم؟ در واقع هر کسی با متوسل شدن به روش های محکوم به شکست، به تداوم این الگوهای منفی دامن می زند. این واقعیت تعجب برانگیز را درمانگران نیز قبول دارند. در دوران بزرگسالی، شرایط و موقعیت هایی ایجاد می کنیم که شبیه شرایط و موقعیت های دوران کودکی مان است. منظور از تله ی زندگی، تمام روش هایی است که باعث بازآفرینی شرایط دوران کودکی مان می شود.

تله ی زندگی، اصطلاح عامیانه است و واژه ای که متخصصان برای اشاره به تله ی زندگی به کار می برند، طرح واره است. طرح واره از روانشناسی شناختی نشأت گرفته است. طرح واره را می توان این گونه تعریف کرد: «باورهای عمیق و تزلزل ناپذیری که در دوران کودکی دوباره ی خود، دیگران و جهان اطراف در ذهن ما شکل گرفته اند.» این طرح واره ها نقش تعیین کننده ای در شکل گیری احساس ما درباره ی خودمان دارند. رها کردن این طرح واره ها مستلزم چشم پوشی از امنیتی است که در پناه این طرح واره ها به دست آورده ایم. بنابراین این باورها علی رغم آسیبی که به ما می زنند، در پناه آن ها احساس امنیت می کنیم زیرا به ما قدرت پیش بینی پذیری و اطمینان آفرینی می دهند. این باورها را می توان به امنیت داشتن فردی ترسو در خانه تشبیه کرد. به همین دلیل شناخت درمانگران اعتقاد دارند که تغییر این باورها، کاری سخت است.

با یک مثال به چگونگی تأثیر این تله های زندگی در روابط عاطفی و عاشقانه می پردازیم. فردی را تصور کنید که همسرش با او خوب رفتار نمی کند و دائم به او توهین می کند. او از این وضعیت سخت غمگین است. هر زمان همسرش شروع به فحش و داد و بیداد می کند، او راه به جایی ندارد و ناامیدی گریبانش را می گیرد. این فرد در توصیف وضعیت خود می گوید: «انگار دلم نمی خواهد او را از دست بدهم. می خواهم تحت هر شرایطی با او ادامه بدهم. اگر او را از دست بدهم شکست سختی خواهم خورد. سر درنمی آورم که چرا با این که من او را این قدر دوست دارم ولی او ذره ای به من علاقه و تعلق خاطر ندارد. سعی می کنم خودم را تغییر بدهم، اما فایده ندارد. دنبال راهی هستم تا خودم را تغییر دهم و او را از دست ندهم. اما نمی دانم چطوری این کار را بکنم. بلاتکلیفی و تردید طاقتم را طاق کرده است.» گرچه همسرش قول می داد که دست از بدرفتاری هایش بردارد و او نیز قول همسرش را باور می کرد اما زمانی که مجدد رفتارهای آزاردهنده شروع می شد، او احساس می کرد امیدهایش به باد فنا رفته است.

این مثال نمونه ای از تله ی زندگی «رهاشدگی» می باشد. زیرا هر چقدر که همسر این فرد دمدمی و بی ثبات بود، احساس عاطفی او بیشتر می شد. همچنین هر زمان همسر این فرد تهدید می کرد که او را ترک می کند، او بیشتر به سمتش متمایل می شد. دوران کودکی این فرد نیز پر از شکست و تلخ کامی بود. پدر او زمانی که دو سالش بود، خانواده را ترک کرد. او و دو خواهرش نزد مادربزرگ زندگی می کردند. مادرش که با غم های خود دست و پنجه نرم می کرد از زندگی بچه هایش بی خبر بود. عواطفی که این فرد در زندگیش تجربه می کند چندان برایش غریب نیستند. او با ازدواج با همسرش به بارآفرینی این عواطف دامن زده است.

رویکرد تله ی زندگی به شما نشان می دهد که چه نوع روابطی برای شما مناسب است و بایستی از چه روابطی اجتناب کنید. گرچه این کار ساده نیست، چرا که ممکن است مجبور به انتخاب روابطی بشوید که چندان رضایت بخش نیستند. معمولاً افراد برای فرار از زندگی گذشته خود دست به انتخاب هایی می زنند که عواطف دردناک گذشته را دوباره زنده می کند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با خدمات مشاوره و روانشناسی در غرب تهران به صفحه کارگاههای آموزشی سابت دنیا رضایی مراجعه نمایید.

با تشکر

مرکز مشاوره و روانشناسی مهرآسا بهترین مرکز مشاوره روانشناسی (مشاوره تلفنی روانشناسی )